Dit jaar zal langer duren dan anders. Een seconde, om precies te zijn. Op 31 december wordt namelijk een schrikkelseconde toegevoegd. Dat moet voorkomen dat de klokken verkeerd lopen.
In onder meer IJsland, Groot-Brittannië, Ierland, Portugal, Marokko, Mali en Ivoorkust gaat de klok op het moment suprême officieel van 23:59:59 naar 23:59:60, om daarna pas over te springen op 00:00. Wie in die landen helemaal bij de tijd wil blijven, zal zich dus een seconde moeten inhouden alvorens zijn of haar geliefden een voorspoedig 2017 te wensen.
Het risico op ‘verkeerd aftellen’ doet zich niet voor in Nederland, want bij ons is het op het moment dat de extra seconde wordt ingevoegd 00:59:59 uur.
Schrikkelseconden worden aangekondigd door de zogeheten International Earth Rotation and Reference Systems Service. Die hoeders van de tijd voeren eens in de paar jaar een schrikkelseconde door. Voor het laatst gebeurde dat op 30 juni 2015.
De extra seconde is omstreden. Voorstanders zeggen dat zonder de schrikkelseconde de tijd uit de pas gaat lopen met de rotatie van de aarde. Tegenstanders zien vooral nadelen in de vorm van storingen in computersystemen.
Atoomklok bijhouden
Waarom is zo'n extra seconde eigenlijk nodig? Dat zit als volgt.
De aarde draait in een dag om zijn as. Een seconde is een dag gedeeld door 86.400. Maar die oude formule loopt niet helemaal gelijk met de atoomklokken die tegenwoordig worden gebruikt als referentie voor alle tijden op aarde. Een gemiddelde dag duurt 86.400,002 seconden. Dat komt neer op een seconde in anderhalf jaar tijd. Met een schrikkelseconde kan de aarde de atoomklok 'achterhalen'.
Een schrikkelseconde staat los van de schrikkeldag, hoewel het principe hetzelfde is. Een jaar is één omloop van de aarde rond de zon. Dat duurt niet precies 365 dagen, maar ongeveer zes uur langer. Daarom is er eens in de vier jaar een schrikkeldag.
De schrikkelseconde is in 1972 voor het eerst toegepast, maar is sindsdien een doorlopend discussiepunt. November vorig jaar was er een grote vergadering over de toekomst van de extra seconde, op initiatief van de Internationale Telecommunicatie Unie. Toen is besloten dat de schrikkelseconde voorlopig blijft.
Storing computersystemen
Voornaamste probleem is dat sommige computersystemen tijd gebruiken om te controleren of een boodschap die van de ene naar de andere computer wordt gestuurd, ongestoord kan 'reizen', vertelt Erik Dierikx van meetinstituut VSL in Delft. "Als de computer ineens een extra seconde ziet en alarm slaat, kunnen systemen helemaal plat gaan."
Ook geven computerfabrikanten soms hun eigen invulling aan hoe de seconde wordt ingevoerd, aldus Dierikx. "Systemen die verschillende methoden hanteren, kunnen dan niet meer communiceren." Bij de invoeging in 2012 van de schrikkelseconde liep bijvoorbeeld het systeem van de Australische luchtvaartmaatschappij Qantas vast, waardoor passagiers niet meer konden inchecken.
Voorstanders wijzen erop dat zonder de schrikkelseconde de tijd niet meer gelijk opgaat met de draaiing van de aarde. Dat betekent dat na verloop van tijd de zon niet meer om dezelfde tijd als nu op het hoogste punt staat. In een eeuw scheelt het ongeveer één minuut, zegt Dierikx en in duizend jaar "misschien een uur''.
"De vraag is of dat zo erg is. Als je reist ben je ook niet helemaal van slag van een uur tijdverschil. Astronomen zouden hun waarnemingen wel moeten corrigeren als de schrikkelseconde er niet meer zou zijn."